Dana: 11.1.2023.godine
USTAVNOM SUDU REPUBLIKE SRPSKE
Shodno odredbama člana 4, stav 1. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske po kojoj svako može dati inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti, te u skladu sa članom 39. kojim se propisuje šta inicijativa za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti treba da sadrži, Nebojša Vukanović ul. Vožda Karađorđa 54, i Đorđe Vučinić ul. Bilećki put 2 oba iz Trebinja, podnose ovom sudu :
INICIJATIVU ZA OCJENU USTAVNOSTI I ZAKONITOSTI
PODNOSILAC INICIJATIVE :
Nebojša Vukanović sin Anđelka, iz Trebinja rođen dana 10.01.1979. godine u Trebinju, adresa Vožda Karađorđa broj 54, grad Trebinje, čiji je JMB….
Đorđe Vučinić sin Mira iz Trebinja rođen dana 01.04.1999. godine u Trebinju, adresa Bilećki put 2, grad Trebinje, čiji je JMB ..
NAZIV OPŠTEG AKTA:
– Odluka Regulatorne komisije za energetiku Republike Srpske o tarifnim stavovima za korisnike distributivnih sistema u Republici Srpskoj broj 01-421-25/22/R-443 od 15.12.2022.godine,
– Odluka Regulatorne komisije za energetiku Republike Srpske o tarifnim stavovima za javno snabdijevanje električnom energijom u Republici Srpskoj broj 01-599-2/22/R-58-445 od 15.12.2022.godine.
OZNAKA ODREDBE:
– Stav I II IV i V Odluke Regulatorne komisije za energetiku Republike Srpske o tarifnim stavovima za korisnike distributivnih sistema u Republici Srpskoj broj 01-421-25/22/R-443 od 15.12.2022.godine,
– Stav I II IV i V Odluke Regulatorne komisije za energetiku Republike Srpske o tarifnim stavovima za javno snabdijevanje električnom energijom u Republici Srpskoj broj 01-599-2/22/R-58-445 od 15.12.2022.godine.
NAZIV I BROJ SLUŽBENOG GLASILA U KOJEM JE OBJAVLJEN: Prema odredbama stava VI obje Odluke su objavljene u Službenom glasniku Republike Srpske broj 125/2022 od 16.12.2022.godine i na internet stranicama Regulatorne komisije za energetiku Republike Srpske https://reers.ba/wp-content/uploads/2022/12/Odluka-o-utvrdjivanju-tarifnih-stavova-za-korisnike-distributivnih-sistema-u-Republici-Srpskoj-decembar-2022.-godine-latinica.pdf i https://reers.ba/wp-content/uploads/2022/12/Odluka-o-tarifnim-stavovima-za-javno-snabdijevanje-elektricnom-energijom-u-Republici-Srpsoj-decembar-2022.-godine-latinica.pdf
RAZLOZI NA KOJIMA SE INICIJATIVA ZASNIVA:
Odlukom Regulatorne komisije za energetiku Republike Srpske (u daljem tekstu: Regulatorna komisija) o tarifnim stavovima za javno snabdijevanje električnom energijom u Republici Srpskoj broj 01-599-2/22/R-58-445 od 15.12.2022.godine, utvrđeni su tarifni stavovi za korisnike distributivnih sistema u Republici Srpskoj za prenosivu i distributivnu mrežu radi obračuna i fakturisanja usluge korišćenja distributivne mreže radi naknade troškova te prenesenih troškova korištenja prenosne mreže.
Ovom Odlukom je samo utvrđeno da “ukupan godišnji regulatorni potreban prihod operatora distributivnih sistema u Republici Srpskoj za period 2023-2025. godinu iznosi 223.976.863 KM, koji zajedno sa troškovima korišćenja prenosne mreže koji se prenose na operatore distributivnog sistema po osnovu preuzimanja električne energije iz prenosne mreže, u skladu sa tarifama Državne regulatorne komisije za električnu energiju (u daLjem tekstu: DERK), u iznosu od 63.241.149 KM, daje ukupan potreban prihod za određivanje tarifnih stavova za korisnike distributivnih sistema u Republici Srpskoj od 287.218.012 KM” pa je na osnovu navedeno g odlučeno da se kroz tarifne stavove iz stava I ove Odluke u krajnjem poveća naknada krajnjih korisnika električne energije koje će kroz račune plaćati građani Republike Srpske.
Nakon ove Odluke na istoj sjednici Regulatorne komisije od 15.12.2022.godine donesena je i Odluka Regulatorne komisije o tarifnim stavovima za javno snabdijevanje električnom energijom u Republici Srpskoj broj 01-599-2/22/R-58-445 od 15.12.2022.godine.
Navedenom Odlukom u stavu I odobrena je cijena energije za javno snabdijevanje krajnjih kupaca električne energije prema zahtjevu javnog snabdjevača Mješovitog holdinga „Elektroprivreda Republike Srpske“ Matično preduzeće, a.d. Trebinje, u iznosu od 0,0643 KM/kWh za nabavku električne energije (ranija cijena je 0,0570 KM/kWh) da bi stavom II ove Odluke uvedena tzv. “blok” tarifa pa je osnovu cijene energije iz tačke I ove Odluke i tarifnih stavova za korišćenje distributivne mreže (iz prethodne Odluke), uvažavajući načelo postepenosti promjena, utvrđeno je da se primjenjuju različiti (po potrošnji) tarifni stavovi za javno snabdijevanje električnom energijom po kategorijama potrošnje i grupama kupaca do 500 kWh od 501-1500 kWh i preko 1501 kWh.
Ova Odluka je takođe donesena na zahtjev za odobrenje tarifnih stavova za javno snabdijevanje krajnjih kupaca, privrednog društva Mješovitog holdinga „Elektroprivreda Republike Srpske“ Matično preduzeće, a.d. Trebinje koji je je cijenu nabavke električne energije utvrdio u vrijednosti jednakoj regulisanoj cijeni proizvodnje električne energije na pragu elektrana koje imaju obavezu pružanja javne usluge proizvodnje za potrebe kupaca u javnom snabdijevanju i koja iznosi 0,0643 KM/kWh.
Dalje iz obrazloženja navedene Odluke proizilazi da je suprotno članu 72. (5 i 6) Zakona o električnoj energiji Republike Srpske (Sl. glasnik Republike Srpske, br. 68/2020) nije u zahtijevanoj cijeni nabavke električne energije prikazao dio nabavljen na tržištu (u smislu opravdanja razloga za poskupljenje kWh) ali je Regulatorna komisija “s obzirom na evidentne poremećaje na tržištu električne energije i činjenicu da nabavka dijela električne energije na tržištu nije mogla obezbijediti povoljniju cijenu za krajnje kupce u javnom snabdijevanju” (kontradikcija od upravo nepoznath podataka koje podnosilac zahtjeva nije dostavio), te da ovako zahtijevana cijena nabavke električne energije za javno snabdijevanje predstavlja povećanje od 13% u odnosu na prethodno primjenjivanu, Regulatorna komisija je, u cilju izbjegavanja tarifnih šokova i zaštite kupaca, prihvatila zahtjev podnosioca i odobrila zahtijevanu cijenu od 0,0643 KM/kWh.
Jasno se ima zaključiti da osim što postupak donošenja nije zakoniti što je u nadležnosti i ocjeni upravnog spora pred drugim sudom, Odluke koje su stupile na snagu nisu u skladu sa zakonom i Ustavom Republike Srpske. Ukoliko je poznato da Republika Srpska više proizvodi struje nego što troši te da istu električnu energiju prodaje dalje na međunarodnom tržištu onda ovakvim Odlukama Regulatorna komisija proizvodi dodatne viškove električne energije, da bi ugrožavanjem prava na dom uvođenjem tarifa do 500 kWh (faktičkim uslovljavanjem na smanjenje potrošnje struje) proizveo dodatne viškove kako bi ostvario vanredne prihode na spoljnotrgovinskom tržištu i profitirao na ograničenjima koje na domaćem tržištu uvodi.
Načelo zakonitosti propisano Ustavom Republike Srpske predstavlja jedno od osnovnih ustavnih načela i direktno je povezano sa načelom vladavine prava, koje utvrđuje da je Repuvlika Srpska zasnovana na vladavini prava. Posljedica ovakvih ustavnih određenja je da su organi vlasti vezani Ustavom i zakonom, kako u pogledu normativnih, tako i drugih ovlašćenja i podrazumijeva da se podzakonski propisi donose na osnovu normativno utvrđenog ovlašćenja donosioca akta. Prema Ustavu, generalno ovlašćenje za donošenje propisa (za izvršavanje zakona) ima Vlada, a organi uprave, lokalna samouprava ili drugo pravno lice, kada su na to, po određenim pitanjima, ovlašćeni zakonom. Drugim riječima, zakon mora biti osnov za donošenje podzakonskih akata i obuhvata samo ono što proizilazi iz zakonske norme, a njom nije izričito uređeno. U postupku ocjene saglasnosti takvog propisa sa Ustavom i zakonom ispituje se da li ga je donio ovlašćeni organ, zatim da li je donosilac imao zakonsko ovlašćenje za njegovo donošenje (pravni osnov), da li propis po svojoj sadržini, cilju i obimu odgovara onim okvirima kojie mu je odredio zakon i da li je donijet po postupku propisanom zakonom.
Sada polazeći od toga, zakonodavac je donio Zakon o električnoj energiji kojim su između ostalog uređeni uslovi i način njihovog obavljanja radi kvalitetnog i sigurnog snabdijevanja krajnjih kupaca energijom, način organizovanja i upravljanja tržištem električne energije kao i druga pitanja od značaja za energetiku, poslove u oblasti energetike utvrđene zakonom, obavlja Regulatorna komija. U okviru javnih ovlašćenja Regulatorna komisija za energetiku, pored ostalog, utvrđuje metodologije za utvrđivanje regulatorno dozvoljenog prihoda distributivnih sistema i cijena, rokova i uslova za korišćenje prenosnih i distributivnih sistema električne energije.
Međutim, u postupku utvrđivanja regulatorno dozvoljenog cijena, regulator može priznati samo opravdane troškove, uzimajući u obzir ukupne troškove u prenosnom i distributivnom sistemu, razloge koji su uslovili visinu utvrđenih troškova kao i u kojim slučajevima će Regulatorna komisija vršiti korekciju energetskih količina koje se odnose na troškove korišćenja prenosne mreže.
Obaveza snabdjevača da zaključi ugovor sa krajnjim kupcem propisana je odredbama člana 71 i 78 Zakona, uz utvrđenje šta obavezno sadrži i dr.
Po mišljenju podnosilaca inicijative Regulatorna komisija je prihvatila neopravdan neutemeljen i neobrazložen zahtjev koji nije precizirao šta se smatra pod potrebnim prihodima korisnika distributivnih sistema i na šta se oni konkretno imaju potrošiti ako se zakonito prikupljaju (odrednica troškovi korišćenja prenosne mreže koji se prenose na operatore distributivnog sistema zbog preuzimanja električne energije iz prenosne mrežeu skladu sa tarifama DERK-a nije dovoljno obrazloženje) dakle koji trošak i u čemu se on ogleda koji treba tek da nastane, da kapital stečen povećanjem tarifnih stavova bude uložen u troškove koji će nastupiti ili tek nastupaju, što (trošak neodređen i neodrediv u momentu donošenja Odluke) predstavlja neustavan i nezakonit teret građana Republike Srpske. Drugim riječima, regulatorna osnova sredstava bila bi uvećana prije nego su troškovi nastali, odnosno trošak bi se priznao prije njegovog nastanka, na koji način se narušava princip „jednake vrijednosti uzajamnih davanja“, iz odredbe člana 15. Zakona o obligacionim odnosima. Upravo i iz istog načela nije ustavna i zakonita odluka kojom se manji potrošači štite u odnosu na veće potrošače.
U pogledu tzv. “blok” tarife odnosno Odluke Regulatorne komisije za energetiku Republike Srpske o tarifnim stavovima za javno snabdijevanje električnom energijom u Republici Srpskoj broj 01-599-2/22/R-58-445 od 15.12.2022.godine potrošače električne energije na mjesečnom nivou ograničava na istu cijenu kao i prije donošenja sporne Odluke ukoliko potroše do 500kWh mjesečno dok će potrošači koji više troše od 501-1500kWh i preko 1.501kWh plaćati cijenu koja je unutar grupe potrošnje veća ukoliko se više troši. Ovo nije jednako prema svim građanim Republike Srpske a naročito nije jednako u odnosu na privredne subjekte koji imaju ustavne garancije slobodnog privređivanja i bez kojih građani Republike Srpske nemaju pristupačno zadovoljenje životnih potreba za robama i uslugama.
Ustavom Republike Srpske u poglavlju III, o ekonomskom i socijalnom uređenju u članu 50. određuje se da se ekonomsko i socijalno uređenje zasniva na ravnopravnosti svih oblika svojine i slobodnom privređivanju, samostalnosti preduzeća i drugih oblika privređivanja u sticanju i raspodjeli dobiti i slobodnom kretanju robe, rada i kapitala u Republici kao jedinstvenom privrednom prostoru, te dalje Ustavom garantuje sloboda preduzetništva i to navodeći izuzetke kojima se može ograničiti. Sporna Odluka je nesaglasna sa članom 52. Ustava Republike Srpske, koji definiše slobodno preduzetništvo i da se ono može samo zakonom ograničiti radi zaštite interesa Republike, čovjekove okoline, zdravlja i bezbjednosti ljudi. Navedene Odluke krše i slobodu privređivanja jer su privrednici natjerani da troše manje smanjuju potrošnju električne energije što će dovesti do nesagledivih posljedica na tržištu Republike Srpske.
Diskriminatorski postavljen princip favorizacije pojedinca odnosno postavljanjem principa povlašćenog položaja manjeg potrošača u odnosu na onog ko više ili znatno više troši nije ni smisao Zakona o električnoj energiji Republike Srpske niti takva ovlaščenja Regulatorna komisija ima na osnovu zakona.
Zakonom o zaštiti potrošača Republike Srpske poglavljem VIII propisane su usluge od opšteg ekonomskog interesa a članom 46. da je (1) Usluga od opšteg ekonomskog interesa (u daljem tekstu: ekonomska usluga) je usluga snabdijevanja: električnom energijom, … od kojih se određene usluge pružaju posredstvom distributivne mreže, čiji kvalitet, uslove pružanja, odnosno cijenu uređuju ili kontrolišu republički organ uprave ili organ na nivou BiH ili drugi nosilac javnog ovlašćenja, a radi zadovoljenja opšteg društvenog interesa. Stavom (2) istog člana propisano je da pružanje ekonomske usluge potrošaču zasniva se na ugovornom odnosu između potrošača i trgovca i (3) da trgovac koji pruža ekonomsku uslugu obavezan je da omogući potrošaču korišćenje ekonomske usluge pod jednakim uslovima, bez diskriminacije. Za povrede ovih odredbi zakonodavac je predvidio i prekršajnu normu u odredbama člana 143. stava 1. tačke z) pa je propisao da će se trgovac kazniti novčanom kaznom od 3.000 KM do 15.000 KM kazniće se za prekršaj ako z) pruža javnu uslugu, a ne omogući potrošaču korišćenje javne usluge pod jednakim uslovima, bez diskriminacije (član 46. stav 3).
U tom kontekstu treba tumačiti i odredbe člana 13. istog Zakona koji u stavu (11) propisuje da je trgovcu zabranjena diskriminacija bilo kojeg potrošača, … uslovljavanjem prodaje proizvoda, ili pružanjem usluga prodajom drugih proizvoda ili pružanjem drugih usluga. Uslovljavanje prodaje na način kako to čini sporna Odluka a u kontekstu tzv. ušteda nisu u ravnopravnom položaju isti kupci koji više potroše ne zato što žele neki poseban komoditet nego iz prostog razloga što više građana može slobodno da živi u jednom prostoru (višečlane porodice) koji će imati veću potrošnju od pojedinca koji sam živi i logično ima manju potrošnju.
Ako su osnovni ciljevi Zakona o električnoj energiji Republike Srpske propisani u članu 2. da obezbijede sigurno snabdijevanje električnom energijom kupaca po definisanim standardima kvaliteta, zaštita prava i interesa korisnika mreže, te ako je članom 3. definisano da se zakon zasniva na načelima nediskriminacije, pravičnosti, transparentnosti, tržišne konkurencije, slobode kretanja robe i slobode pružanja usluga, zaštite prava krajnjih kupaca, javnog interesa a članom 111. propisan pojam i prava energetski zaštićenog kupca, kako je moguće da osporavana Odluka opstane i ostane a da ne bude proglašena nezakonitom i neustavnom kada krši osnovne principe zakona, načela i Ustavom zagarantovana prava građana Republike Srpske.
Ugovori koje su građani početkom 2021.godine da zaključuju sa snabdjevačima električnom energijom ne predviđaju spornu “blok” tarifu niti je ista predviđena zakonom u pogledu ugovora koji se zaključuje niti je u ovlašćenjima Regulatorne komisije da na ovakav način provodi ovlaščenja iz člana 28 i 29. Zakona o električnoj energiji Republike Srpske, jer nije sporno da Reegulatorna komisija ima pravo da donosi tarifni sistem za prodaju električne energije i korišćenje distributivne mreže, donosi tarifni sistem za prodaju električne energije i korišćenje distributivne mreže,utvrđuje tarifne stavove za korisnike distributivnih sistema (član 28. stavovi 5 i 6), ali nije ovlašćena da stvara van ovlašćenja podjelu, kategorizaciju tarifnih stavova ili blok tarifu. Faktički umjesto na jednak pristup pod istim uslovima, građani koji više potroše biće “kažnjeni” većom cijenom po kWh utrošene električne energije u odnosu na one koji potroše do 500kWh mjesečno.
Dakle, u konkretnom regulator je odluku trebao da donese na osnovu zakonskog ovlašćenja i u granicama ovlašćenja sadržanih u zakonu i sadrži tačno određene djelove koji imaju svoje uporište u zakon na način koji ne dira u ustavno zagarantovana prava građana.
NORMATIVNO-PRAVNI OKVIR
Opštim uslovima za isporuku i snabdijevanje električnom energijom (Sl. glasnik Republike Srpske, br. 13/2022, u daljem tekstu: Opšti uslovi) uređuju se odnosi na elektroenergetskom tržištu u Republici Srpskoj između operatera distributivnog sistema (u daljem tekstu: ODS), snabdjevača, proizvođača električne energije i krajnjih kupaca električne energije, kao i uslovi i način priključenja elektroenergetskih objekata korisnika sistema na distributivni sistem.
Članom 7. stavom 1. tačka đ) propisano je da krajnji kupac ima pravo na pristup distributivnom sistemu na nediskriminirajući način, članom 9. stavom 1. je propisano da je ODS dužan i obavezan: b) omogućiti pristup i korišćenje distributivnog sistema na transparentan i nediskriminirajući način, u skladu sa zakonom, ž) obezbijediti isporuku električne energije i usluge korisnicima sistema u skladu sa zakonom, propisima Regulatorne komisije, tehničkim propisima i standardima i zaključenim ugovorima, članom 79. (1) propisano je da je snabdjevač dužan naplatu po osnovu utrošene električne energije vršiti pod jednakim uslovima u pogledu načina plaćanja, kamatne politike, odložnog plaćanja i slično.
Zakonom o električnoj energiji Republike Srpske (Sl. glasnik Republike Srpske, br. 68/2020)
Član 1
Ovim zakonom uređuju se ciljevi i način ostvarivanja elektroenergetske politike, uslovi i način obavljanja elektroenergetskih djelatnosti, nadležnosti Regulatorne komisije za energetiku Republike Srpske u sektoru električne energije, način funkcionisanja i razvoja tržišta električne energije, prava i obaveze učesnika na tržištu, nadzor nad tržištem, zaštita kupaca električne energije, nadzor nad sprovođenjem ovog zakona i druga pitanja od značaja za uređivanje elektroenergetske oblasti.
Ciljevi
Član 2
Osnovni ciljevi ovog zakona su:
1) obezbjeđenje sigurnog snabdijevanja električnom energijom kupaca po definisanim standardima kvaliteta,
2) obezbjeđenje sigurnog, pouzdanog i efikasnog rada, održavanja i razvoja distributivnog sistema električne energije i pružanje propisanog kvaliteta usluga distribucije električne energije,
3) efikasna regulacija elektroenergetskih djelatnosti,
4) zaštita prava i interesa korisnika mreže, uključujući pravo pristupa mreži, sigurnost i kvalitet snabdijevanja i dostupnost električne energije…
Načela
Član 3
Ovaj zakon se zasniva na načelima nediskriminacije, pravičnosti, transparentnosti, tržišne konkurencije, slobode kretanja robe i slobode pružanja usluga, zaštite prava krajnjih kupaca, javnog interesa i zaštite životne sredine, te slobode izbora snabdjevača električnom energijom.
Javna usluga
Član 12
(1) Elektroenergetskom subjektu koji obavlja djelatnosti iz člana 9. stav 2. t. 1) i 3) može se odrediti obaveza pružanja javne usluge po regulisanim uslovima, koja će obezbijediti sigurnost snabdijevanja, a koja se može odnositi na redovnost, kvalitet i cijenu usluge, te uslove u vezi sa energetskom efikasnošću i korišćenjem energije iz obnovljivih izvora.
(3) Obaveza pružanja javne usluge iz stava 1. ovog člana jasno je definisana, transparentna, nediskriminatorska, provjerljiva, vremenski ograničena, pri čemu se postupkom određivanja obaveze pružanja javne usluge garantuje ravnopravnost elektroenergetskih subjekata u pružanju javnih usluga i ne utiče na otvorenost tržišta, te se svim elektroenergetskim subjektima garantuje ravnopravnost pristupa kupcima pod istim uslovima u skladu sa ovim zakonom.
(4) Elektroenergetski subjekti, koji djelatnosti obavljaju kao javnu uslugu na način propisan ovim zakonom, dužni su da obezbijede:
3) primjenu razumnih, lako i jasno uporedivih, javnih i nediskriminatorskih cijena određenih u skladu sa ovim zakonom,
Član 14
(1) Elektroenergetski subjekt koji obavlja jednu ili više elektroenergetskih djelatnosti ili koji pored tih elektroenergetskih djelatnosti obavlja i druge elektroenergetske djelatnosti, kao i druge djelatnosti koje se u smislu ovog zakona ne smatraju elektroenergetskim, dužan je da s ciljem izbjegavanja diskriminacije, međusobnog subvencionisanja i poremećaja konkurencije, u svojim računovodstvenim internim obračunima:
Regulatorna komisija
Član 26
Regulatorna komisija za energetiku Republike Srpske je regulatorno tijelo koje reguliše i vrši nadzor nad tržištem električne energije na principima nepristrasnosti, transparentnosti, pravičnosti, nediskriminacije, efikasne konkurencije, nezavisnosti i zaštite svih učesnika na tržištu električne energije.
Ciljevi rada Regulatorne komisije
Član 27
U izvršavanju poslova iz svoje nadležnosti, utvrđenih ovim zakonom, Regulatorna komisija preduzima mjere i aktivnosti kojima se doprinosi ostvarivanju sljedećih ciljeva:
1) podsticanje konkurentnosti i obezbjeđenje uslova za funkcionisanje tržišta električne energije u saradnji sa nadležnim regulatornim tijelima u BiH i Energetskoj zajednici,
2) razvoj i integrisanje tržišta električne energije u regionalno tržište električne energije,
3) obezbjeđenje stabilnog, transparentnog i nediskriminatorskog regulatornog okvira,
4) podsticanje efikasnog funkcionisanja elektroenergetskog sistema,
5) promovisanje proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora energije ili u efikasnoj kogeneraciji,
6) uklanjanje prepreka koje mogu spriječiti pristup novim učesnicima na tržištu,
7) poštovanje standarda kvaliteta snabdijevanja električnom energijom,
8) nediskriminatorski pristup treće strane distributivnoj mreži,
9) podsticanje efikasnosti, ekonomičnosti i sigurnosti u korišćenju električne energije,
10) sigurnost snabdijevanja,
11) sprečavanje zloupotreba i monopolskog ponašanja elektroenergetskih subjekata,
12) zaštita kupaca električne energije.
Član 28
Regulatorna komisija ima sljedeće nadležnosti:
4) donosi metodologiju za utvrđivanje naknade za korišćenje distributivne mreže (distributivna mrežna tarifa),
5) donosi tarifni sistem za prodaju električne energije i korišćenje distributivne mreže,
6) utvrđuje tarifne stavove za korisnike distributivnih sistema (distributivna mrežna tarifa),
8) donosi metodologiju za utvrđivanje tarifnih stavova za korišćenje zatvorenog distributivnog sistema,
9) daje saglasnost na tarifne stavove za korisnike zatvorenih distributivnih sistema, te u slučaju neusaglašenosti sa metodologijom utvrđuje propisane tarifne stavove,
10) donosi metodologiju za utvrđivanje naknade za priključenje na distributivnu mrežu,
13) donosi metodologiju za utvrđivanje cijena javnog snabdijevanja,
14) odobrava cijene javnog snabdijevanja kupaca koji imaju pravo na univerzalnu uslugu,
15) donosi metodologiju za utvrđivanje cijene rezervnog snabdijevanja, te prati njenu primjenu,
16) donosi metodologiju za obračun neovlašćeno utrošene električne energije,
17) daje saglasnost na cjenovnik nestandardnih usluga operatera distributivnog sistema,
18) vrši nadzor nad primjenom tarifa, naknada i cijena utvrđenih u skladu sa ovim zakonom,
26) obezbjeđuje, u saradnji sa drugim nadležnim tijelima, institucionalnu zaštitu prava krajnjih kupaca, uključujući pravo na pravičan i nediskriminatorski tretman, na pružanje kvalitetnih usluga i konkurenciju,
40) donosi pravila za vođenje knjigovodstvenih evidencija radi sprovođenja odredaba ovog zakona u vezi sa razdvajanjem računa.
Ovlašćenja Regulatorne komisije
Član 29
S ciljem obavljanja poslova iz svoje nadležnosti Regulatorna komisija ima ovlašćenja da:
1) donosi odluke koje su obavezujuće za elektroenergetske subjekte,
2) traži informacije od elektroenergetskih subjekata neophodne za vršenje svojih nadležnosti, uključujući obrazloženje za svako odbijanje pristupa treće strane,
3) vrši redovno i vanredno nadgledanje nad radom elektroenergetskih subjekata, uključujući i uvid u poslovne račune i knjigovodstvene evidencije elektroenergetskog subjekta,
4) prati i nadzire izvršavanje obaveza elektroenergetskih subjekata iz izdatih dozvola,
5) odlučuje u sporovima u skladu sa ovim zakonom,
6) izriče primjerene i srazmjerne kazne elektroenergetskim subjektima koji ne izvršavaju obaveze iz ovog zakona, izdavanjem prekršajnog naloga u skladu sa zakonom kojim se uređuje prekršajna odgovornost i vođenje prekršajnog postupka,
7) sarađuje i razmjenjuje podatke sa agencijama i organizacijama koje se bave zaštitom konkurencije.
Snabdijevanje
Član 71
(1) Snabdijevanje električnom energijom vrši se u skladu sa ovim zakonom, opštim uslovima za isporuku i snabdijevanje električnom energijom i ugovorom koji zaključuju snabdjevač i kupac, te drugim podzakonskim aktima donesenim na osnovu ovog zakona.
(2) Krajnji kupci električne energije imaju pravo da slobodno biraju svog snabdjevača na tržištu.
(3) Snabdijevanje krajnjih kupaca električnom energijom u Republici Srpskoj može da obavlja elektroenergetski subjekt koji ima odgovarajuću dozvolu za obavljanje djelatnosti izdatu od Regulatorne komisije u skladu sa ovim zakonom, kao i snabdjevač koji ima odgovarajuću dozvolu izdatu od drugih regulatornih komisija u BiH.
(4) Snabdijevanje krajnjih kupaca električnom energijom može da obavlja i proizvođač koji ima dozvolu za obavljanje djelatnosti snabdijevanja i trgovine električnom energijom, u skladu sa ovim zakonom.
(5) Snabdjevač krajnjih kupaca električnom energijom obavlja djelatnost snabdijevanja u skladu sa ovim zakonom, podzakonskim aktima donesenim na osnovu njega i uslovima propisanim dozvolom za obavljanje djelatnosti.
Javno snabdijevanje
Član 72
(1) S ciljem obezbjeđenja univerzalne usluge snabdijevanja električnom energijom malih kupaca i domaćinstava koji nisu izabrali snabdjevača na tržištu, Vlada, na osnovu izvještaja iz člana 28. stav 1. tačka 12) ovog zakona, donosi odluku kojom određuje javnog snabdjevača.
(2) Univerzalna usluga koju obavlja javni snabdjevač iz stava 1. ovog člana obavlja se kao javna usluga snabdijevanja prema regulisanim uslovima onim kupcima koji imaju pravo na javno snabdijevanje i koji slobodno izaberu ili po automatizmu koriste takav način snabdijevanja, po lako uporedivim, nediskriminatorskim i transparentnim cijenama.
Energetski zaštićen kupac
Član 111
(1) Energetski zaštićen kupac je socijalno ugroženi krajnji kupac iz kategorije domaćinstva kome je ovaj status priznat po osnovu stanja socijalne potrebe.
(2) Nadležni organ jedinice lokalne samouprave za oblast socijalne zaštite donosi akt kojim utvrđuje status energetski zaštićenog kupca.
(3) Energetski zaštićeni kupci snabdijevaju se električnom energijom kod javnog snabdjevača.
(4) Nadležni organ iz stava 2. ovog člana koji je utvrdio status ili promjenu statusa energetski zaštićenog kupca, dužan je da u roku od 15 dana od dana donošenja akta o sticanju statusa ili promjene statusa energetski zaštićenog kupca o toj činjenici obavijesti krajnjeg kupca, operatera distributivnog sistema i snabdjevača.
(5) Energetski zaštićenim kupcem, u smislu ovog člana, smatra se i domaćinstvo čijem članu zbog zdravstvenog stanja obustavom isporuke električne energije može biti ugrožen život ili zdravlje, što se dokazuje na način propisan Uredbom o uslovima za sticanje statusa energetski zaštićenog kupca.
(6) Sredstva za ostvarivanje prava energetski zaštićenih kupaca obezbjeđuju se u budžetu Republike Srpske ili na drugi način.
Zakon o zaštiti potrošača u Republici Srpskoj („Sl. glasnik RS“, br. 6/2012, 63/2014, 18/2017 i 90/2021)
Član 3
Osnovna prava potrošača, u smislu ovog zakona, su:
a) pravo na zadovoljenje osnovnih potreba podrazumijeva dostupnost najnužnijih proizvoda i usluga, kao što su hrana, odjeća, obuća, stambeni prostor, voda, električna energija…
Član 46
(1) Usluga od opšteg ekonomskog interesa (u daljem tekstu: ekonomska usluga) je usluga snabdijevanja: električnom energijom, gasom, toplotnom energijom, vodom, usluga odvoda otpadnih voda, usluga telekomunikacija, poštanska usluga, usluga javnog prevoza putnika u gradskom, prigradskom i međugradskom saobraćaju, usluga autobuskih stanica, usluga prevoza putnika u željezničkom saobraćaju, usluga održavanja čistoće i druga javna usluga propisana zakonom, od kojih se određene usluge pružaju posredstvom distributivne mreže, čiji kvalitet, uslove pružanja, odnosno cijenu uređuju ili kontrolišu republički organ uprave ili organ na nivou BiH ili drugi nosilac javnog ovlašćenja, a radi zadovoljenja opšteg društvenog interesa.
(2) Pružanje ekonomske usluge potrošaču zasniva se na ugovornom odnosu između potrošača i trgovca.
(3) Trgovac koji pruža ekonomsku uslugu obavezan je da omogući potrošaču korišćenje ekonomske usluge pod jednakim uslovima, bez diskriminacije.
Zabrana diskriminacije je jedan od osnovnih principa na kojima počiva ustavno uređenje Republike Srpske i kao takav proklamovan je prilikom donošenja ustava i ugrađen u zakonodavne okvire zajedno sa drugim principima koji su temelj donošenja zakonskih i podzakonskih akata,te kao ustavni princip, mora biti ispoštovan prilikom donošenja zakonskih i podzakonskih akata.
Zabrana diskriminacije kao opšti princip utrvđena je Zakonom o zabrani diskriminacije Bosne i Hercegovine i to tako što se diskriminacijom smislu ovog zakona, smatra svako različito postupanje uključujući svako isključivanje, ograničavanje ili davanje prednosti utemeljeno na stvarnim ili pretpostavljenim osnovama prema bilo kojem licu ili grupi lica i onima koji su s njima u rodbinskoj ili drugoj vezi na osnovu njihove rase, boje kože, jezika, vjere, etničke pripadnosti, invaliditet, starosna dob, nacionalnog ili socijalnog porijekla, veze s nacionalnom manjinom, političkog ili drugog uvjerenja, imovnog stanja, članstva u sindikatu ili drugom udruženju, obrazovanja, društvenog položaja i spola, seksualne orijentacije, rodnog identiteta, spolnih karakteristika, kao i svaka druga okolnost koja ima za svrhu ili posljedicu da bilo kojem licu onemogući ili ugrožava priznavanje, uživanje ili ostvarivanje na ravnopravnoj osnovi, prava i sloboda u svim oblastima života. U zaštićena prava obuhvaćena ovim Zakonom naročito je istaknuto obavljanja privredne djelatnosti, uključujući pravo o tržišnoj konkurenciji, odnose između preduzeća i odnose između preduzeća i države, u članu 6, tačka (k), u smislu primjene na postupanje svih javnih tijela na nivou države, entiteta, kantona i Brčko Distrikta Bosne i Hercegovine, općinskih institucija i tijela, te pravnih lica s javnim ovlaštenjima, kao i na postupanje svih pravnih i fizičkih lica.
Zakon o obligacionim odnosima („Sl. list SFRJ“, br. 29/1978, 39/1985, 45/1989 – odluka USJ i 57/1989 i „Sl. glasnik RS“, br. 17/1993, 3/1996, 37/2001 – dr. zakon, 39/2003 i 74/2004)
Ravnopravnost strana
Član 11
Strane u obligacionom odnosu su ravnopravne.
Načelo savesnosti i poštenja
Član 12
U zasnivanju obligacionih odnosa i ostvarivanju prava i obaveza iz tih odnosa strane su dužne da se pridržavaju načela savesnosti i poštenja.
Zabrana zloupotrebe prava
Član 13
(1) Zabranjeno je vršenje prava iz obligacionih odnosa protivno cilju zbog koga je ono zakonom ustanovljeno ili priznato.
Zabrana stvaranja i iskorišćavanja monopolskog položaja
Član 14
U zasnivanju obligacionih odposa strane ne mogu ustanovljavati prava i obaveze kojima se za bilo koga stvara ili iskorišćava monopolski položaj na tržištu.
Načelo jednake vrednosti davanja
Član 15
(1) U zasnivanju dvostranih ugovora strane polaze od načela jednake vrednosti uzajamnih davanja.
(2) Zakonom se određuje u kojim slučajevima narušavanje toga načela povlači pravne posledice.
Zabrana prouzrokovanja štete
Član 16
Svako je dužan da se uzdrži od postupka kojim se može drugom prouzrokovati šteta.
Ustav Republike Srpske
Član 10.
Građani Republike su ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, jednaki su pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo.
Član 12.
Sloboda i lična bezbjednost čovjeka su nepovredivi. Nikome se ne može oduzeti ili ograničiti sloboda, osim u slučajevima i po postupku koji su utvrđeni zakonom.
Član 13.
Ljudsko dostojanstvo, tjelesni i duhovni integritet, čovjekova privatnost, lični i porodični život su nepovredivi.
Član 16.
Svako ima pravo na jednaku zaštitu svojih prava u postupku pred sudom i drugim državnim organom i organizacijom. Svakome je zajamčeno pravo na žalbu ili drugo pravno sredstvo protiv odluke kojom se rješava o njegovom pravu ili na zakonom zasnovanom interesu.
Član 45.
Svako je dužan da se pridržava Ustava i zakona. Svako je dužan da savjesno i odgovorno vrši povjerenu mu javnu funkciju
Član 50.
Ekonomsko i socijalno uređenje zasniva se na ravnopravnosti svih oblika svojine i slobodnom privređivanju, samostalnosti preduzeća i drugih oblika privređivanja u sticanju i raspodjeli dobiti i slobodnom kretanju robe, rada i kapitala u Republici kao jedinstvenom privrednom prostoru.
Član 53.
Republika obezbjeđuje zaštitu potrošača.
Član 54.
Svi oblici svojine imaju jednaku pravnu zaštitu.
Član 61.
Republika jamči minimum socijalne sigurnosti građana i obezbjeđuje funkcionisanje javnih službi, u skladu sa zakonom. Finansiranje javnih službi vrši se preko fondova i budžeta, u skladu sa zakonom.
Član 108.
Zakoni, statuti, drugi propisi i opšti akti moraju biti u saglasnosti sa Ustavom. Propisi i drugi opšti akti moraju biti u saglasnosti sa zakonom.
PRIJEDLOG:
Shodno navedenom, predlaže se Ustavnom sudu Republike Srpske, da na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5. i člana 60. stav 1. tačke a) i b) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 104/11 i 92/12) kojom se utvrđuje da stav I II IV i V Odluke Regulatorne komisije za energetiku Republike Srpske o tarifnim stavovima za korisnike distributivnih sistema u Republici Srpskoj broj 01-421-25/22/R-443 od 15.12.2022.godine, i stav I II IV i V Odluke Regulatorne komisije za energetiku Republike Srpske o tarifnim stavovima za javno snabdijevanje električnom energijom u Republici Srpskoj broj 01-599-2/22/R-58-445 od 15.12.2022.godin nisu u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske, Zakonom o električnoj energiji Republike Srpske Zakonom o obligacionim odnosima i Opštim uslovima za isporuku i snabdijevanje električnom energijom.
Podnosioci inicijative zahtjevaju da se eventualno prikupljena sredstva po osnovu spornih Odluka vrate građanim odnosno krajNjim kupcima u Republici Srpskoj.
U Trebinju,
11.01.2023.godine
__________________________
Nebojša Vukanović
__________________________
Đorđe Vučinić
