Od vremena kada sam odrastao i počeo da spoznajem svijet oko sebe, pa sve do današnjih dana slušam priče o velikom turističkom potencijalu Nevesinja, kako je naše podneblje vazdušna banja, kako bismo mogli ugostiti timove na pripreme u ljetnom periodu, kako imamo prelijepu prirodu, zdravu hranu i mnoštvo kulturno-istorijskih spomenika. To što nam je priroda i bogata daleka istorija dala, to i imamo, stoji, čeka neko bolje vrijeme. Samo priča o potencijalu ne prestaje.
Razlozi za dugogodišnje tavorenje i samo ispraznu priču su brojni. Svaki potez dosadašnje vlasti bio pogrešan i sa potpuno obrnutom logikom. Bio sam zadovoljan kada sam čuo da se u našoj opštini konačno otvara Turistička organizacija. Nakon kratkog vremenskog perioda shvatio sam da je to samo još jedan način da se zaposle ljudi koji su skupljali glasove u 3-4 izborna ciklusa, i da se zadovolje želje i potrebe koalicionih partnera, što je uobičajen način funkcionisanja našeg društva godinama. Budžet koji se izdvaja za Turističku organizaciju je samo za bruto plate zaposlenih, ne postoje nikakva sredstva za dodatne aktivnosti, tako da u Nevesinju turisti nemaju gdje da kupe najobičniji magnet sa prepoznatljivim simbolima opštine.
1. Tužna slika direktora i kadrova crvene sekte
Jasno je da zaposlenici koji bi željeli da doprinesu razvoju turističke ponude nemaju nikakvu podršku vlasti, u prvom redu načelnika a potom direktora turističke organizacije. U njegovim izjavama i nastupima jasno se vidi da nije siguran koja je planina Velež, a koja Crvanj, niti zna nabrojati najvažnije lokalitete u opštini. O njegovoj političkoj prošlosti je suvišno govoriti, ali je vrlo značajno reći kako stvarni vladar Nevesinja donosi odluke i postavlja kadrove. Direktor TO je čovjek koji nema nikakvu referencu da bude direktor, osim što je veliki poslušnik Ilije Tamindžije i čovjek koji odrađuje prljave poslove kad god to vladajućima zatreba, kao što je ove godine kandidovao svog čovjeka za načelnika Nevesinja kako bi odvukli dio opozicionih glasova.
Ne vjerujem da je Darko Marić, kao i kompletna postavka direktora javnih preduzeća produkt aktuelnog gradonačelnika koji je i sam svjestan kakve ljude ima za saradnike i zbog toga „vapi“ za uređenim društvom, kao da on sam nije saučesnik u potpunom intelektualnom i moralnom uništavanju naše zajednice. Direktor TO nije jedini, ali jeste pokazatelj i vrlo dobar primjer kako stvari funkcionišu u opštini ali i u cijeoj Republici Srpskoj.
Direktor Turističke Organizacije Nevesinje čita sa monitora koje planine se nalaze na našoj teritoriji, te potom izjavljuje da se via ferrata“Srce Veleža“ održava svake godine (prilog snimljen 2024. godine)
Trenutni direktor TO Nevesinje, u vrijeme kada je bio najveći protivnik narodnog poslanika i opštinske vlasti te je bio najglasniji u protestu kada je poslanik dobijao povelju povodom Mitrovdanskih svečanost (prilog snimljen 2019. godine)
Trenutni direktor TO Nevesinje, u vrijeme kada je bio veliki disident u redovima SNSD-a, i kada se žalio na svoj status u stranci (prilog snimljen 2012. godine)
2. Nedostatak političke volje, stručnosti ili potpuna apatija
Moj život u Nevesinju je nastavljen 2012. godine, nakon povratka sa studija od kada aktivno, i u najvećem broju slučajeva volonterski učestvujem u različitim pokušajima oživaljavanja turističke ponude kroz izradu različitih projekata koji su osnova i početak bilo kog razvoja. Moram da priznam da se osjećam poraženim jer se nijedan od većih projekata nije realizovao. Jedini problem u većini slučajeva je bila opštinska administracija, koja nije željela, mogla ili htjela da se uključi i saradjuje sa nevladinim organizacijama ili drugim Investitorima.
Prikaz brojnih projekata koji su ostali samo na papiru i u ladici administrativnih radnika.
Svaki od ovih projekata je završio u ladici administrativnih radnika, te su po nalogu načelnika sklonjeni u stranu. Razloge mogu samo da pretpostavim, iako mi nijedan nije logičan ako želite dobro svome mjestu. Ako ništa, vrijedilo je pokušati sa jednim od brojnih projekata u kojima sam lično učestvovao.
3. Jezero Alagovac
Godinama slušamo priče „na jezeru se ništa ne može uraditi“, to je vodozaštitna zona, ne smijemo ni prići jezeru… Tačno je da je vodozaštitna zona u kojoj bi prvi pojas zaštite morao biti ograđen ogradom visine 2m, udaljen 10m od najviše kote vode. Pristup obali jezera je strogo zabranjen ljudima i životinjama i zbog toga se i postavlja ograda. Dakle na jezeru je zabranjeno kupanje, ribolov i svaka druga aktivnost koja dovodi ljude u kontakt s vodom.
Međutim, u praksi imamo drugačiju sliku, legalno ribolovačko udruženje i izgradnju brojnih kampova na samoj obali. Postavlja se pitanje da li je dozvoljeno išta raditi na jezeru ili ne? Trenutno vlada selektivni izbor šta se smije, ko smije, a ko ne, kome se nasipaju putevi do kampa i ko zauzima javnu vodozaštitnu zonu kao svoju privatnu i na njoj čak izvodi betonske radove? Prvi put je to dozvoljeno zbog, gle čuda, političkkih ustupaka i time je pandorina kutija otvorena. Na obalama jezera imamo brojne ilegalne kampove, koji su nastali nakon prvog usmeno dogovorenog kampa na „Krmećoj plaži“ . I u ovom slučaju rukovodstvo opštine nema nikakvu ideju za rješenje ovog pitanja, odnosno usmeno podržava pojedince da grade u vodozaštitnoj zoni, čak im finansira nasipanje pristupnog puta do kampa na čijem ulazu piše „privatni posjed“.
Jezero Alagovac kao vodozaštitna zona,
4. Veleško jezero i vijenac
Pravi prirodni biser se nalazi na putu između Nevesinja i Istočnog Mostara. Istinskim lokalnim ljubiteljima prirode poznat od ranije, a široj javnosti nakon realizacije projekta „Srce Veleža“ kojim je izgrađena via ferrata i formiran vrlo bitan sadržaj koji je privlačan i izazovan za planinare, alpiniste i ostale ljubitelje prirode. Ovaj put ćemo zanemariti loš pristupni put do Veleškog jezera, devastiran brojnim kamionima koji nemilosrdno odvoze posječenu šumu.
Na lokalitetu se nalazi koliba koja je ponovo izgrađena zahvaljujući projektu PED Zimomor u saradnji sa ŠG Botin. Koliba nakon 9 godina nije dostupna nikome, čak ni planinarima koji su najzaslužniji za njenu izgradnju. Tadašnji direktor je bio trenutni načelnik koji je odbio svaku saradnju nakon izgradnje objekta, dok se, s druge strane, koliba ustupala bliskim poznanicima i partijskim kolegama. Ista praksa je nastavljena i do danas.
Jedina aktivnost koja se desila je bila naplata ulaza na ovom lokalitetu u iznosu od 10 KM. Pravi pakao je bio doći do broja telefona čovjeka koji je zadužen za naplatu ulaza i podizanje rampe. Možemo reći da je to bio šibicarski potez od koga je opština imala samo negativne ocjene i lošu reputaciju, a nikakvu materijalnu dobit. Nakon što su shvatili da je to bio loš potez prestali su naplaćivati ulaz, ali je šteta ostala trajna.
Takođe, pojedini funkcioneri u opštini su davali izjave kako je ferata na Veleži dobra, ali nam zadaje mnogo više probelam nego što čiini dobrog.
Via ferrata „Srce Veleža“
Prirodno jezero sa kolibom i planinskim vijencem u pozadini
5. Most „Ovčiji brod“, nekropola stećaka „Kalufi“, stari grad „Vjenčac“
Odnos lokalne zajednice prema turizmu i kulturno-istorijskom nasljeđu najbolje govore spomenici kulture na teritoriji opštine. Ovo su najznačajniji kulturno istorijski spomenici koji zaista imaju veliki potencijal da budu revitalizovani i obnovljeni. Dovoljno je otići u Trebinje ili u bilo koju opštinu u Federaciji BiH, pa vidjeti kakav je njihov odnos prema kulturno-istorijskim spomenicima a kakav je naše opštinske vlasti.
Most Ovčiji brod je u ruševnom stanju, sa vegetacijom koja raste iz kamenih blokova
Obnovljeni stari most u Konjicu kao primjer pravog odnosa prema kulturno-istorijskom naslijeđu i turizmu
Nekropola stećaka „Kalufi“ u Nevesinju i nekropola stećaka „Radimlja“ u Stocu.
Stari grad „Vjenčac“ u Nevesinju i obnovljeni stari grad u Ljubuškom
Fotografije govore više od riječi, dok istovremeno lokalna vlast nema namjeru da pokrene bilo kakvu obnovu spomenika kulture. Pitam se da li ih je sramota da brojne fotoreportere i novinare odvedu na ove lokalitete i pričaju o značajnim potencijalima za turizam i predstavljaju oronule i porušene spomenike kulture.
Kao i za sve druge oblasti, i u ovoj vlada potpuna apatija i prepuštanje slučaju svakog od ovih tema. Pretpostavljam da vlast čeka neku donaciju Srbije ili Turske, po principu „ako nas se sete, sete“, i „mi tu ne možemo ništa uraditi“.
Iz ličnog poslovnog iskustva znam da sve opštine u istočnoj i zapadnoj Hercegovini naručuju izradu projekata za različite razvojne oblasti, učestvuju kao Investitori, dok je naša opština jedina koja nema pripremljen projekat niti za jednu oblast, pa tako ni za turizam.
Zaključak
Trenutni načelnik smatra da mi obećavamo kule i gradove, što odlično govori o njegovom stanju uma u kome nema prostora za bilo kakvu ideju. Za njega je izgradnja jednog smještajnog objekta za 4 čovjeka na nivou naučne fantastike. Njegova administracija nije u stanju da napravi niti jedan projekat koji bi ponudili potencijalnom investitoru, a i projekte koje im nude entuzijasti ne žele da razmatraju. Za njih je svaki dodatni rad na poslu bespotreban, jer je boravak u zgradi opštine već dovoljno težak posao.
Naše aktivnosti će biti usmjerene prema pomenutim turističkim biserima, tako što ćemo planirati smještajne kapacitete sa autentičnom gastro ponudom koja je poznata u regionu, a koja se povezuje sa stočarstvom i poljoprivredom. Što se tiče smještajnih kapaciteta, u Nevesinju trenutno egzistiraju manji privatni smještaji, stanovi i slično. Hotel je zatvoren godinama, njegova obnova i stavljanje u funkciju se više i ne obećava građanima.
Baza razvoja turizma u Nevesinju će svakako biti Jezero Alagovac i Veleško jezero sa planinskim vijencom i najdužom feratom u regiji. Početna točka je detaljan plan, priprema i izrada idejnog projekta sa kojim se ide u prezentovanje ideje i pronalaženje Investitora po principu javno-privatnog partnerstva. Takođe, plan je povezati se sa Turističkom organizacijom Mostara, sa kojom smo već ostvarili čvrste kontakte i upoznali ih sa našom prirodom i planovima. Imamo potencijal da svaki dan dobijemo jedan autobus turista iz Mostara, samo da im se obezbijedi smještajni kapacitet.
Jezero Alagovac je prije svega potrebno sistemski očistiti od smeća i brojnih privremenih objekata, te detaljno osmisliti i donijeti plan razvoja turizma na ovom prirodnom biseru. Kratkoročni plan je da se oko jezera izgrade pješačke i biciklističke staze, sa mjestima za odmor u vidu nadstrešnica, klupa i stolova, da se sadržaj na jezeru upotpuni uvođenjem iznajmljivanja čamaca, kajaka i sličnih sadržaja. Takođe, uređenjem ovih sadržaja moguće je organizovati različite događaje poput triatlona, maratona, trka na vodi, treninga i slično.
Dugoročni plan za jezero Alagovac predviđa plansku i regulisanu izgradnju objekata za smještaj turista, koji će biti u potpunosti u skladu sa prirodom i sve većim potrebama čovjeka za mrinim odmorom. Takođe, u budućnosti se planira izgradnja objekta koji bi bio baza za sve veći broj „online radnika/turista“, u vidu smještajno-poslovnog prostora gdje bi veći broj ljudi moglo da boravi u mirnom, prirodnom okruženju i istovremeno radi.
Program za jezero Alagovac se dugoročno zasniva na prebacivanju kompletnog vodosnadbijevanja na izvorište Udbina, što bi omogućilo izgradnju objekata u neposrednoj blizini obale. Naime, kapacitet izvorista je dovoljan za vodosnabdijevanje opštine tokom cijele godine, ukoliko bi se sanirali ogromni gubici na vodovodnoj mreži u ljetnom periodu. Gubici su većinom prouzrokovani ilegalnim priključcima koji se koriste za zalijevanje poljoprivrednih površina. Zalijevanje poljoprivrednih dobara bi se riješilo pojedinačnim bušotinama, s obzirom da je kraško područje puno podzemnih voda. Takođe, trenutna dubina bušotine na izvorištu Udbina je takoreći u plićaku podzemnog jezera, koga su detaljno snimili francuski speleolozi/ronioci.
Opšti zaključak je da je svaka privredna i razvojna grana na nivou problema turizma i turističke organizacije…..
Bojan Pejičić
